Latarnie morskie, których już nie ma.
Przeglądając informacje na temat latarni morskich w Polsce, natknęłam się na historię tego typu budowli, które fizycznie nie istnieją już. Ich historia jest ciekawa, więc postanowiłam zgromadzić tutaj wszystko co udało mi się na ich temat znaleźć, także archiwalne fotografie i pocztówki. Zapraszam do czytania i oglądania :)
HEL
Budowę pierwszej murowanej latarni w Helu rozpoczęto w 1806 roku. Wojny napoleońskie przerwały te prace na okres wielu lat, co spowodowało, że gotowa wieża została oddana do użytku dopiero w 1826 roku. W jej pobliżu powstał równocześnie kompleks budynków mieszkalnych dla latarników i ich rodzin wraz z budynkami gospodarczymi. Za samą blizą (kaszubskie określenie latarni) wzniesiono też niewielki budynek służbowy. Nowa wieża nie stanęła jednak dokładnie na miejscu swej drewnianej poprzedniczki, ale bliżej skrajnej wydmy (54°36’06’’ szerokości północnej i 18°49’04’’ długości wschodniej). Była to smukła, okrągła, ponad 41-metrowa wieża z palonej cegły, pomalowana na kolor biały. Wysokość światła wynosiła 37,6 m.
Na jej szczyt wiodło 180 stopni, a laterna – zwieńczona stożkowatym dachem – pomalowana była na kolor ciemnozielony. Pierwsze światło zapalono w 1827 roku. W laternie znajdowało się 6 lamp, w których palił się olej rzepakowy. Światło nowej blizy dostrzegane było już z odległości 17 mil morskich.
Niestety drzewa częściowo ją przesłaniały, toteż statki, które wyszły z zasięgu latarni w Rozewiu, a nie widziały Helu rozbijały się na mieliznach pomiędzy Jastarnią a Helem. Takie wypadki stały się podstawą wydania decyzji o budowie kolejnej nowej latarni w Jastarni-Borze, o której więcej informacji podaję niżej.
W 1903 roku na Helu obok murowanej blizy z 1826 roku ustawiono armatę, która wystrzałem oddawanym co 4 minuty informowała dźwiękowo o zamgleniu. W 1910 roku doszło do tragicznego wypadku i ówczesny latarnik o nazwisku Maj zginął podczas oddawania jednego z tych strzałów. Do dziś przy latarni znajduje się kamień przypominający o jego tragicznym losie, który wykonany jest z kamiennego stopnia „białej” latarni.
W 1926 roku w Helu zainstalowano lampę naftową oraz 4 nowe soczewki. Od 1929 roku zewnętrzne poszycie otynkowano trwale w białe i czerwone pasy (biała wieża z dwoma szerokimi czerwonymi pasami, mającymi stanowić znak ostrzegawczy dla przelatujących nad tą okolicą samolotów).
W 1938 roku zainstalowano zasilanie elektryczne. Źródłem światła stała się żarówka o mocy 3000 W. W odległości 300 metrów od latarni wzniesiono maszt sygnałowy (tzw. semafor helski). Pokazywał on siłę i kierunek wiatru.
Wieża latarni w Helu została wysadzona 19 września 1939 roku przez polskich saperów, dla utrudnienia celowania niemieckiej artylerii.
JASTARNIA-BÓR
Latarnia Jastarnia-Bór została wybudowana w 1872 roku. Jej wieża była u dołu czworo-, a u góry ośmiokątna. Światło latarni było zmiennobarwne i przerywane (do 1877 roku).
Zadaniem latarni w Jastarni-Borze było oświetlenie 2 Mm szerokiego pasa wód przybrzeżnych, z którego niewidoczna była latarnia helska, gdyż światło jej zasłaniały drzewa rosnące na wydmach. Wieża latarni była niższa niż latarnia helska, jednakże położenie ich osi optycznych było prawie jednakowe, gdyż latarnia w Borze stała na wysokiej (22 m n.p.m.) wydmie. Światło zapalone zostało po raz pierwszy 15 grudnia 1872 roku i oświetlało 270° horyzontu. Było to światło białe z czerwonymi blaskami. Źródłem światła był aparat Fresnela IV klasy, w którym paliły się dwa koncentryczne knoty, zużywające w ciągu godziny 11,4 grama oleju rzepakowego. Lampę otaczała soczewka pierścieniowa o średnicy 50 cm, specjalnie sprowadzona z Paryża. Wokół części stałej, za pomocą mechanizmu zegarowego, obracało się 6 soczewek, które po raz wtóry silnie koncentrowały promienie świetlne. Przed każdą soczewką umieszczono czerwoną szybę. Jednocześnie z soczewkami obracało się 12 przesłon. Całkowity obrót części ruchomej następował w ciągu sześciu minut. W początkowym okresie charakterystyka światła latarni przedstawiała się następująco: światło białe 30 sekund - przerwa 10 sekund - światło czerwone 10 sekund - przerwa 10 sekund. Płaszczyzna ogniskowa położona była 36,4 m nad poziomem morza.
Wieża latarni mierzyła 20,5 m, była w kolorze białym, u dołu czworokątna, u góry ośmiokątna, zwieńczona niedużym gzymsem. Laterna z daszkiem w kształcie kopuły pomalowana była na kolor ciemnozielony. Za wieżą znajdował się niewielki, płaskim dachem kryty budynek służbowy. Dwóch latarników obsługujących światło zajmowało przyległy do latarni budynek mieszkalny, wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Współrzędne geograficzne latarni wynosiły: 54°39'00" szerokości północnej i 18° 47' 24" długości wschodniej.
W okresie swej aktywności jako znak nawigacyjny latarnia dwukrotnie przechodziła modernizację systemu optyki i konstrukcji laterny.
Latarnia została wyłączona w 1936 roku i zastąpiona przez latarnię Góra Szwedów. Wraz z wygaszeniem zdemontowano wszystkie urządzenia optyczne. W 1937 roku obiekt zwiedzał prezydent Mościcki, który przebywał na urlopie w Juracie na Półwyspie Helskim. W 1939 roku wieżę nieczynnej latarni wysadzono, aby utrudnić orientację niemieckim okrętom.
Człon w nazwie latarni - "Bór" - pochodzi od nazwy miejscowości, która została w późniejszym czasie włączona do obecnej Jastarni (a co ciekawe, aż do XIX wieku te miejscowości stanowiły dla siebie antagonizm wyznaniowy, leżały także swego czasu po przeciwnych stronach granicy, ale to już inna historia...).
GDYNIA-OKSYWIE
Latarnia morska w Gdyni, położona w dzielnicy Oksywie, została zbudowana w celu stworzenia lepszej orientacji dla statków, które szukały schronienia przed północnymi i zachodnimi sztormami za Półwyspem Helskim. Latarnię po raz pierwszy zaświecono 1 października 1887.
Latarnia Oksywska stała na wysokim (39 m n. p. m.) i stromym klifie, na pustkowiu niedaleko wsi Oksywie, 60 m od linii brzegowej. Do ośmiokątnej wieży o wysokości zaledwie 10 m (najniższa wówczas latarnia w kraju) z lewej strony przylegał jednopiętrowy budynek, w którym mieszkał latarnik, a po prawej rozciągał się dziki jar, zwany przez latarników "Morskim Okiem". Po stromym zboczu biegła ścieżka i kamienne schodki prowadzące do wąskiego, zniszczonego pomostu, do którego co parę tygodni przypływał statek z Pucka przywożący żywność dla latarnika i jego rodziny.
Na początku latarnia emitowała białe światło błyskowe, które powtarzało się co 3 sekundy i widoczne było z odległości 8 mil morskich, padało z wysokości 46,5 m n.p.m. Wewnątrz znajdował się aparat Fresnela IV klasy, działający na olej mineralny. W 1932 r., czyli pod koniec funkcjonowania, zastąpiono je świecącym przez 15 sekund światłem czerwonym od strony lądu i białym od strony morza, widocznym przy dobrej pogodzie z odległości 17 mil morskich. Latarnia była udostępniona dla turystów do zwiedzania za opłatą w wysokości 1 złotego polskiego.
Po raz ostatni latarnia zaświeciła w 1933 r. W momencie przekazania jej w tym roku pod zarząd administracji wojskowej, latarnia przestała spełniać swoje funkcje, a jej budynki przekazano na cele mieszkalne.
Latarnia została zniszczona w 1939 roku podczas obrony Kępy Oksywskiej. Położenie nieistniejącej już latarni to: 54°33'09" N 18°33'46" E.
1 października 2007, czyli w 120 rocznicę uruchomiania latarni na jej miejscu odsłonięto pomnik będący modelem latarni w skali 1:5 (teren Cmentarza Marynarki Wojennej w Gdyni Oksywiu). Laterna została odwzorowana z dużą dbałością o szczegóły, ale co ciekawe, cokół całkowicie nie przypomina wieży pierwowzoru.
Źródła: forum.dawnygdansk.pl, wikipedia.org, trojmiasto.pl, gdyniawktorejzyje.blogspot.com, latarnica.pl.
HEL
Budowę pierwszej murowanej latarni w Helu rozpoczęto w 1806 roku. Wojny napoleońskie przerwały te prace na okres wielu lat, co spowodowało, że gotowa wieża została oddana do użytku dopiero w 1826 roku. W jej pobliżu powstał równocześnie kompleks budynków mieszkalnych dla latarników i ich rodzin wraz z budynkami gospodarczymi. Za samą blizą (kaszubskie określenie latarni) wzniesiono też niewielki budynek służbowy. Nowa wieża nie stanęła jednak dokładnie na miejscu swej drewnianej poprzedniczki, ale bliżej skrajnej wydmy (54°36’06’’ szerokości północnej i 18°49’04’’ długości wschodniej). Była to smukła, okrągła, ponad 41-metrowa wieża z palonej cegły, pomalowana na kolor biały. Wysokość światła wynosiła 37,6 m.
Na jej szczyt wiodło 180 stopni, a laterna – zwieńczona stożkowatym dachem – pomalowana była na kolor ciemnozielony. Pierwsze światło zapalono w 1827 roku. W laternie znajdowało się 6 lamp, w których palił się olej rzepakowy. Światło nowej blizy dostrzegane było już z odległości 17 mil morskich.
Niestety drzewa częściowo ją przesłaniały, toteż statki, które wyszły z zasięgu latarni w Rozewiu, a nie widziały Helu rozbijały się na mieliznach pomiędzy Jastarnią a Helem. Takie wypadki stały się podstawą wydania decyzji o budowie kolejnej nowej latarni w Jastarni-Borze, o której więcej informacji podaję niżej.
W 1903 roku na Helu obok murowanej blizy z 1826 roku ustawiono armatę, która wystrzałem oddawanym co 4 minuty informowała dźwiękowo o zamgleniu. W 1910 roku doszło do tragicznego wypadku i ówczesny latarnik o nazwisku Maj zginął podczas oddawania jednego z tych strzałów. Do dziś przy latarni znajduje się kamień przypominający o jego tragicznym losie, który wykonany jest z kamiennego stopnia „białej” latarni.
W 1926 roku w Helu zainstalowano lampę naftową oraz 4 nowe soczewki. Od 1929 roku zewnętrzne poszycie otynkowano trwale w białe i czerwone pasy (biała wieża z dwoma szerokimi czerwonymi pasami, mającymi stanowić znak ostrzegawczy dla przelatujących nad tą okolicą samolotów).
W 1938 roku zainstalowano zasilanie elektryczne. Źródłem światła stała się żarówka o mocy 3000 W. W odległości 300 metrów od latarni wzniesiono maszt sygnałowy (tzw. semafor helski). Pokazywał on siłę i kierunek wiatru.
Wieża latarni w Helu została wysadzona 19 września 1939 roku przez polskich saperów, dla utrudnienia celowania niemieckiej artylerii.
JASTARNIA-BÓR
Latarnia Jastarnia-Bór została wybudowana w 1872 roku. Jej wieża była u dołu czworo-, a u góry ośmiokątna. Światło latarni było zmiennobarwne i przerywane (do 1877 roku).
Zadaniem latarni w Jastarni-Borze było oświetlenie 2 Mm szerokiego pasa wód przybrzeżnych, z którego niewidoczna była latarnia helska, gdyż światło jej zasłaniały drzewa rosnące na wydmach. Wieża latarni była niższa niż latarnia helska, jednakże położenie ich osi optycznych było prawie jednakowe, gdyż latarnia w Borze stała na wysokiej (22 m n.p.m.) wydmie. Światło zapalone zostało po raz pierwszy 15 grudnia 1872 roku i oświetlało 270° horyzontu. Było to światło białe z czerwonymi blaskami. Źródłem światła był aparat Fresnela IV klasy, w którym paliły się dwa koncentryczne knoty, zużywające w ciągu godziny 11,4 grama oleju rzepakowego. Lampę otaczała soczewka pierścieniowa o średnicy 50 cm, specjalnie sprowadzona z Paryża. Wokół części stałej, za pomocą mechanizmu zegarowego, obracało się 6 soczewek, które po raz wtóry silnie koncentrowały promienie świetlne. Przed każdą soczewką umieszczono czerwoną szybę. Jednocześnie z soczewkami obracało się 12 przesłon. Całkowity obrót części ruchomej następował w ciągu sześciu minut. W początkowym okresie charakterystyka światła latarni przedstawiała się następująco: światło białe 30 sekund - przerwa 10 sekund - światło czerwone 10 sekund - przerwa 10 sekund. Płaszczyzna ogniskowa położona była 36,4 m nad poziomem morza.
Wieża latarni mierzyła 20,5 m, była w kolorze białym, u dołu czworokątna, u góry ośmiokątna, zwieńczona niedużym gzymsem. Laterna z daszkiem w kształcie kopuły pomalowana była na kolor ciemnozielony. Za wieżą znajdował się niewielki, płaskim dachem kryty budynek służbowy. Dwóch latarników obsługujących światło zajmowało przyległy do latarni budynek mieszkalny, wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Współrzędne geograficzne latarni wynosiły: 54°39'00" szerokości północnej i 18° 47' 24" długości wschodniej.
W okresie swej aktywności jako znak nawigacyjny latarnia dwukrotnie przechodziła modernizację systemu optyki i konstrukcji laterny.
Latarnia została wyłączona w 1936 roku i zastąpiona przez latarnię Góra Szwedów. Wraz z wygaszeniem zdemontowano wszystkie urządzenia optyczne. W 1937 roku obiekt zwiedzał prezydent Mościcki, który przebywał na urlopie w Juracie na Półwyspie Helskim. W 1939 roku wieżę nieczynnej latarni wysadzono, aby utrudnić orientację niemieckim okrętom.
Człon w nazwie latarni - "Bór" - pochodzi od nazwy miejscowości, która została w późniejszym czasie włączona do obecnej Jastarni (a co ciekawe, aż do XIX wieku te miejscowości stanowiły dla siebie antagonizm wyznaniowy, leżały także swego czasu po przeciwnych stronach granicy, ale to już inna historia...).
GDYNIA-OKSYWIE
Latarnia morska w Gdyni, położona w dzielnicy Oksywie, została zbudowana w celu stworzenia lepszej orientacji dla statków, które szukały schronienia przed północnymi i zachodnimi sztormami za Półwyspem Helskim. Latarnię po raz pierwszy zaświecono 1 października 1887.
Latarnia Oksywska stała na wysokim (39 m n. p. m.) i stromym klifie, na pustkowiu niedaleko wsi Oksywie, 60 m od linii brzegowej. Do ośmiokątnej wieży o wysokości zaledwie 10 m (najniższa wówczas latarnia w kraju) z lewej strony przylegał jednopiętrowy budynek, w którym mieszkał latarnik, a po prawej rozciągał się dziki jar, zwany przez latarników "Morskim Okiem". Po stromym zboczu biegła ścieżka i kamienne schodki prowadzące do wąskiego, zniszczonego pomostu, do którego co parę tygodni przypływał statek z Pucka przywożący żywność dla latarnika i jego rodziny.
Na początku latarnia emitowała białe światło błyskowe, które powtarzało się co 3 sekundy i widoczne było z odległości 8 mil morskich, padało z wysokości 46,5 m n.p.m. Wewnątrz znajdował się aparat Fresnela IV klasy, działający na olej mineralny. W 1932 r., czyli pod koniec funkcjonowania, zastąpiono je świecącym przez 15 sekund światłem czerwonym od strony lądu i białym od strony morza, widocznym przy dobrej pogodzie z odległości 17 mil morskich. Latarnia była udostępniona dla turystów do zwiedzania za opłatą w wysokości 1 złotego polskiego.
Po raz ostatni latarnia zaświeciła w 1933 r. W momencie przekazania jej w tym roku pod zarząd administracji wojskowej, latarnia przestała spełniać swoje funkcje, a jej budynki przekazano na cele mieszkalne.
Latarnia została zniszczona w 1939 roku podczas obrony Kępy Oksywskiej. Położenie nieistniejącej już latarni to: 54°33'09" N 18°33'46" E.
1 października 2007, czyli w 120 rocznicę uruchomiania latarni na jej miejscu odsłonięto pomnik będący modelem latarni w skali 1:5 (teren Cmentarza Marynarki Wojennej w Gdyni Oksywiu). Laterna została odwzorowana z dużą dbałością o szczegóły, ale co ciekawe, cokół całkowicie nie przypomina wieży pierwowzoru.
Źródła: forum.dawnygdansk.pl, wikipedia.org, trojmiasto.pl, gdyniawktorejzyje.blogspot.com, latarnica.pl.