[dusiciel386]

Japoński z Wykopem! #japonskizwykopem #japonia

Odcinek 22. Kolej rzeczy

Stały wstęp:


======

Znaki kany, jakie by pogibane nie były, jakiś tam alfabet tworzą. A dobrą cechą alfabetu jest pewne uporządkowanie. Pytanie nasuwa się samo. Czy kana i kanji są w jakiś sposób uporządkowane?

Są. Drobnym uniedogodnieniem może być to, że dla obu zestawów jest wiele przyjętych kolejności.

Kana swoje uporządkowanie ma od dobrych setek lat w postaci poematu pod nazwą Iroha. Wiersz zaczyna się słowami - według ówczesnej, archaicznej pisowni - いろはにほへと iro ha nihoheto. Szczerze mówiąc nie wiem, na ile dalej sięga znajomość tego tekstu wśród ludzi, ale co do tych pierwszych siedmiu sylab jestem pewien. Otóż Iroha zawiera wszystkie 47 sylab kany (włącznie z nieużywanymi już ゐ wi oraz ゑ we), a co najważniejsze - żaden znak się w nim nie powtarza! Do dziś kolejność sylab w tym wierszu służy za wzorzec na przykład w kinie czy teatrze jako oznaczenie kolejnych rzędów miejsc. Podobnie w muzyce - w skali w miejscu liter A, B, C, D, E, F, G, H znajdziemy tam pisane katakaną イ ロ ハ ニ ホ ヘ ト.

W większości przypadków korzysta się z tabeli 五十音 gojuuon, czyli "pięćdziesiąt dżwięków". Zaczynamy tutaj od a, i, u, e, o - zgodnie z tradycyjnym pisaniem i czytaniem pionowo, kolumnami od prawej. Wielu ludzi, także Japończyków błędnie sądzi, że Iroha jest starszym wytworem niż gojuuon. Jest właśnie odwrotnie, ale gojuuon był szeroko stosowany jako metoda porządkowania dopiero w XIX wieku. Dzisiaj gojuuon poza wyżej wymienionymi wyjątkami jest stosowany wszędzie, w tym w słownikach. Znaczki oznaczające dźwięczność (か ka / が ga) są ignorowane.

Zawsze można jeszcze porządkować alfabetycznie po rōmaji.

Kanji jest trochę bardziej problematyczne. Nie ma tu ustalonego porządku, od biedy można sortować po liczbie kresek, ale na szczęście mamy kilka metod, które przydają się choćby w słownikach.

W 1716 roku w Chinach wydano słownik Kangxi, w którym pojawił się zestaw 214 ponumerowanych "podstawowych" znaków, zwanych kluczami (po angielsku "radical". "Klucz" pożyczyliśmy od rosyjskich japonistów). Każdy znak chiński zawiera swój "korzeń" ze znaczeniem. Na przykład 鉄 "żelazo" i 銀 "srebro" zawierają element 金, który sam w sobie oznacza "złoto, metal".

Inną metodą jest SKIP (System of Kanji Indexing by Patterns). Zasada działania polega na trzyliczbowym kodzie i podziale na cztery kategorie:

1. Znaki wyrażdnie dzielące się na stronę lewą i prawą. Takie znaki mają kod 1 - (liczba kresek po lewej) - (liczba kresek po prawej), np. 明 1-4-4.

2. Znaki przedzielone na górę i dół. Kod: 2 - (kreski na górze) - (kreski na dole), np. 男 2-5-2.

3. Znaki podzielone na wnętrze i zewnętrze. Tu zewnętrze może otaczać wnętrze nawet tylko od dwóch stron, np. 近 3-3-4

4. Reszta. Format wygląda następująco: 4 - (wszystkie kreski) - (dominująca linia). W ostatnim członie dokonujemy jeszcze drobniejszego podziału. Najważniejsza kreska może być u góry (1), u dołu (2), pośrodku (3), a może nie być jej w ogóle (4). Za przykład niech posłuży 子 4-3-1

I to tyle na dziś. Do jutra! :)