Katar, Kafala i współczesne niewolnictwo na Bliskim Wschodzie

Od kilku tygodni jesteśmy zalewani informacjami na temat tragicznych warunków, w jakich żyją pracownicy z Azji, którzy budowali stadiony na Mistrzostwa Świata w Katarze. Warunki pracy, jakie panują w Katarze nie są jednak unikatem. W podobny sposób traktowani są np. pracownicy z biednych krajów Azji w Arabii Saudyjskiej, Kuwejcie, czy Libanie. Emigranci z Filipin czy Indii przyjeżdżają do krajów arabskich w poszukiwaniu lepszego życia i szybkiego zarobku. Często jednak padają ofiarami tzw. systemu kafali, który stanowi współczesną odmianę niewolnictwa.

Tekst wrzucony także na wykopalisko

System kafali. Dobre złego początki

Słowo „kafala” w języku arabskim oznacza „opiekować się”. Pojęcie „kafali” pojawiło się już w Koranie, gdzie miało jak najbardziej szlachetny cel. „Kafala” odnosiła się bowiem do instytucji adopcji dzieci. W XX w. pojęcie to nabrało jednak nowego znaczenia.

W latach 50. XX w. kraje Zatoki Perskiej – dzięki dochodom czerpanym z eksportu ropy naftowej – zaczęły bogacić się w zawrotnym tempie. Towarzyszyła temu szybka rozbudowa arabskich gospodarek oraz wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą, które postanowiono zaspokoić sprowadzając tysiące emigrantów zarobkowych z biedniejszych krajów. Aby zapanować nad falą migracji postanowiono stosować wobec przyjezdnych zasady podobne do tych odnoszących się do kafali. W ten sposób powstał tzw. „system kafali”.

Pracownik czy niewolnik?

Zgodnie z systemem kafali, każdy zagraniczny pracownik który przyjeżdża do kraju musi mieć swojego opiekuna (tzw. kafila). W praktyce opiekunem jest pracodawca, u którego dany emigrant ma pracować. Dzięki takiej specyficznej „konstrukcji” pracodawca nabywa ogromną kontrolę nad swoim pracownikiem. Bez zgody pracodawcy, emigrant nie może ani wjechać do kraju, ani go opuścić. Potrzebuje także zgody swojego pracodawcy na zmianę miejsca pracy. W skrajnych przypadkach, zgoda pracodawcy potrzebna jest nawet w celu założenia konta bankowego, czy wyrobienia prawa jazdy.

Do pracowników zatrudnionych w ramach „systemu kafali” najczęściej nie odnoszą się nawet przepisy prawa pracy. Dzięki temu pensje pracowników zagranicznych mogą być niższe niż – obowiązująca w danym kraju – płaca minimalna. Mało tego, w większość krajów gdzie występuje kafala, podlega ona kontroli nie ministerstwa pracy, lecz ministerstwa spraw wewnętrznych.

Zagraniczni pracownicy de facto zostają pozbawieni podmiotowości i traktowani są niemal jak „rzecz” należąca do ich pracodawcy. W ten sposób system kafali można rozpatrywać jako współczesną formę niewolnictwa.

Od Bejrutu po Muskat

System kafali wykształcił się we wszystkich krajach Rady Współpracy Zatoki Perskiej, tj. Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Omanie, Bahrajnie, Katarze i Kuwejcie. Co ciekawe z takim systemem można spotkać się także poza Zatoką Perską, w dużo biedniejszych krajach, tj. w Libanie i Jordanii. W poszczególnych krajach system kafali różni się od siebie, jednak w każdym z nich wykorzystywany jest do ograniczania praw zagranicznych pracowników i ich wyzysku.

Pracodawcy są świadomi swojej silnej pozycji wobec pracowników i bezwzględnie to wykorzystują. Przypadki bicia zagranicznych pracowników, psychicznego znęcania się nad nimi czy wykorzystywania seksualnego nie należą wcale do rzadkości. Pracownicy mają ogromny problem z wyrwaniem się z „żelaznego uścisku” swoich pracodawców. Niektórzy są tak zdesperowani swoją sytuacją, że – nie widząc szans na odzyskanie wolności – popełniają samobójstwo. Niestety nie są to odosobnione przypadki. Według szacunków, w ciągu ostatnich 10 lat, samobójstwa odpowiadały aż za 10% wszystkich zgonów wśród zagranicznych pracowników na terenie Rady Współpracy Zatoki Perskiej.

Zarobkowi emigranci a kwestia demografii

Oparcie rynku pracy o system kafali doprowadziło do absurdalnych sytuacji demograficznych, w których emigranci zarobkowi stanowią nawet blisko 90% mieszkańców niektórych arabskich krajów.

I tak przykładowo w Katarze tylko ok. 10% mieszkańców kraju (ok. 300.000 osób) posiada katarskie obywatelstwo. Pozostałe 90% to zagraniczni pracownicy (2,7 mln osób), głównie z Indii (ok. 700.000), Bangladeszu (ok. 400.000) czy Nepalu (też ok. 400.000 osób). Podobnie sytuacja wygląda w innych krajach Zatoki Perskiej.

Ok. 85% populacji Zjednoczonych Emiratów Arabskich stanowią zagraniczni pracownicy. W Kuwejcie jest to ok. 70%, w Bahrajnie 55%, w Omanie 40%, a w Arabii Saudyjskiej 30%.

Szacuje się, że na terenie Zatoki Perskiej – w ramach systemu kafali – pracuje ok. 26 mln emigrantów zarobkowych. Oczywiście nie wszyscy z nich spotykają się ze złym traktowaniem, ale jednak statystyki są bezwzględne – większość zagranicznych pracowników dotyka taka, czy inna formą dyskryminacji.

Ku lepszemu?

W ostatnich latach kraje arabskie, w których obowiązuje system kafali, znalazły się pod ogniem krytyki ze strony zachodnich organizacji walczących o prawa człowieka. Krytyka wzmogła się zwłaszcza po 2010 r., gdy Katar został wybrany gospodarzem piłkarskich Mistrzostw Świata w 2022 r., a zachodnia prasa zaczęła bliżej przyglądać się małemu, lecz bajecznie bogatemu, Emiratowi.

Ta wzmożona krytyka zmusiła Arabów do reform. W 2016 r., a następnie w 2020 r. Katar przeprowadził 2 reformy prawa pracy, które – teoretycznie – rozmontowywały system kafali, znosząc obowiązek uzyskiwania zgody pracodawcy na zmianę zatrudnienia czy opuszczenie kraju. W 2021 r. podobne reformy wprowadziła Arabia Saudyjska.

Jak zwracają jednak uwagę organizacje chroniące prawa człowieka, reformy systemu kafali są często tylko „teoretyczne”. Uchwalenie prawa a jego egzekwowanie to dwie różne kwestie. Niestety na własnej skórze przekonują się o tym zagraniczni pracownicy, którzy – mimo reform – nadal mają ogromne problemy z egzekwowaniem swoich praw i uzyskiwaniem pomocy od państwa w sytuacji, gdy ich pracodawca łamie prawo.

Dwie strony medalu

Wielu pracowników przyjeżdżających do krajów Rady Współpracy Zatoki Perskiej, Jordanii czy Libanu, zdaje sobie sprawę z tego że mogą zostać de facto niewolnikami. Brak perspektyw w Ojczyźnie oraz możliwość szybkiego zarobku zachęca jednak wiele osób do emigracji i spróbowania swojego szczęścia w krajach arabskich.

Mówimy natomiast o bardzo dużych pieniądzach. Szacuje się, że w skali roku, emigranci z biednych krajów Azji, którzy pracują nad Zatoką Perską, przesyłają do swoich rodzin łącznie ok. 120 mld dolarów.

Arabizacja rynku pracy

Reformy dotyczące systemu kafali nie zawsze są podyktowane wyłącznie presją ze strony Zachodu czy względami humanitarnymi. W rozmontowywaniu systemu kafali chodzi także o obawy arabskich monarchów co do gospodarczej przyszłości ich krajów.

Arabowie obawiają się, że odchodzenie od paliw kopalnych na rzecz zielonej energii czy też wyczerpanie złóż ropy naftowej doprowadzi arabskie kraje do całkowitego upadku. Dlatego już teraz Arabowie podejmują prewencyjne działania mające na celu utworzenie nowoczesnych i silnych gospodarek. Jedną z podstawowych reform, która ma temu służyć, jest uniezależnienie rynku pracy od emigrantów i aktywizacja zawodowa arabskich społeczeństw.

Dobrym przykładem jest tutaj Arabia Saudyjska, która w ramach programu Saudi Vision 2030 (określającego strategiczny kierunek rozwoju Królestwa), postawiła sobie za jeden z podstawowych celów tzw. „saudyzację” rynku pracy. Chodzi o zmniejszenie uzależnienia saudyjskiej gospodarki od emigrantów i aktywizację zawodową samych Saudyjczyków.

Ciekawych wniosków może dostarczyć także analiza powodów, które legły u podstaw zniesienia zakazu prowadzenia samochodów przez saudyjskie kobiety. Zanim zniesiono ten zakaz w 2018 r., aż blisko 90% saudyjskich gospodarstw domowych posiadało własnego kierowcę. Najczęściej był to właśnie emigrant, który zajmował się tylko i wyłączenie wożeniem saudyjskich kobiet. Szacuje się, że przed 2018 r. w Arabii Saudyjskiej takich „szoferów” było aż 1 mln 300 tysięcy. Generowało to ogromne koszty dla gospodarki, które z łatwością zlikwidowano pozwalając w 2018 r. saudyjskim kobietom „usiąść za kółkiem”.

Problem Kataru czy problem regionu?

Ostatnia krytyka wobec Kataru za łamanie praw zagranicznych pracowników – którzy przygotowywali infrastrukturę pod piłkarskie Mistrzostwa Świata – jest jak najbardziej zasadna. Krytykując władze Kataru nie możemy jednak zapominać o szerszym wymiarze całej sprawy i nieludzkim systemie kafali jako takim. U podstaw naruszeń praw człowieka nie leży bowiem jakieś unikalne katarskie prawo czy katarska mentalność, lecz system kafali, który stosowany jest we wszystkich krajach Rady Współpracy Zatoki Perskiej, a także Libanie i Jordanii.

Kafala to niewolniczy system, który wykorzystywany jest przez bogate arabskie monarchie Zatoki Perskiej do wyzyskiwania pracowników z biednych azjatyckich krajów. Podejmowane w ostatnich latach reformy tego systemu, to nadal za mało – zwłaszcza że część nowych przepisów pozostaje w praktyce „martwa”. Paradoksalnie może okazać się, że do ostatecznego rozmontowywania systemu kafali doprowadzają nie względy humanitarne, lecz – wspomniane już – obawy o przyszłość gospodarczą krajów arabskich i próba uniezależniania się Arabów od zagranicznych pracowników.

_______________

Info wrzucam na:
- stronę Facebook Puls Lewantu
- Twittera
- stronę internetową
- #lagunacontent

_______________

UWAGA, WAŻNE:Jeśli ktoś chce być wołany do przyszłych wpisów to musisz zaplusować wpis pod tym linkiem. Wypisać się z wołania można cofając plusa pod zalinkowanym wpisem.
_______________

Jeśli ktoś docenia moją pracę i chciałby postawić mi wirtualną kawę, to może to zrobić pod tym linkiem. Przypominam też, że mam też Patronite - dla Patronów przygotowuję cotygodniowe przeglądy prasy, sesje Q&A, wczesny dostęp do artykułów i inne fajne rzeczy. ( ͡° ͜ʖ ͡°)

#bliskiwschod #katar #geopolityka #lagunacontent #swiat pokaż całość

źródło: cdn2.opendemocracy.net

Kupiłem ostatnio #stellaris na promce, a gram od lat w #eu4 więc powiedzcie mi czy też jest taki wysoki próg wejścia w tą grę?
Na razie grałem 5h z samouczkiem i Konsolą i nie ograniam za bardzo co mam robić, gdy nie trzeba martwić się o gospodarkę.
Są jakieś ciekawe mechaniki, które powininem poznać?

Mirki, jakie mody możecie polecić żeby zmienić rimworld w średniowieczny symulator kolonii?
#rimworld

Panowie polecacie jakiś build na pokojowe przejście Skyrim na Anniversary edition? Chce dać sobie wyzwanie żeby nie naliczało mi zabójstw
#skyrim

Jak oglądam animce od X lat, lecę ze wszystkim, ilość serii można liczyć w setkach, tak ostatnie animu którego nie mogę wyrzucić z pamięci to Yofukashi no Uta, to to anime które przypomniało mi jak można sie tym jara, bez kitu.
#animedyskusja