#liturgicznywykop Prawie 2 lata temu pisałem o **paliuszu** (tę no... (@Scorpjon)

#liturgicznywykop

Prawie 2 lata temu pisałem o paliuszu (tę notatkę możecie przeczytać tutaj )

Dzisiaj poszerzę tamten wpis o kilka innych ciekawostek, dorzucę coś o racjonale i wschodnim omoforionie.

Ale po kolei. Paliusz jest to szata w postaci białej wełnianej wstęgi z czarnymi (lub czerwonymi) krzyżami greckimi noszonej na szyi, nakładanej na ornat przez metropolitę tylko i wyłącznie w jego metropolii (za wyjątkiem papieża, on w paliuszu chodzi jak chce). W ciągu 3 miesięcy od zostania metropolitą taki abp musi o paliusz poprosić Ojca Świętego i go otrzymać. Jeśli metropolita umrze to jest grzebany ze swoim paliuszem, a kolejny dostaje swój własny. Zmieniając metropolię, stary paliusz jest nieużywany, a ten metropolita musi otrzymać nowy. Jak widać to bardzo osobisty element stroju liturgicznego.

Ciężko ustalić genezę paliusza. Część historyków i liturgistów dostrzega podobieństwo do żydowskiego efodu, inni wskazują bardziej prawdopodobne źródło - wyżsi urzędnicy cesarstwa rzymskiego nosili togi ozdabiane purpurowymi wstęgami. W takim wypadku paliusz dodatkowo byłby znakiem władzy i uhonorowania. Od IV wieku nosili go wyłącznie papieże, a od VI także inni biskupi. W końcu wykształcił się nam współcześnie znany zwyczaj noszenia go jedynie przez metropolitów w swoich metropoliach i przez papieża, gdzie mu się podoba.

Ponieważ paliusz jest tkany z wełny owiec hodowanych specjalnie do tego w opactwie Tre Fontane, toteż jego symbolika odnosi się właśnie do bycia pasterzem. Do brania owieczek na swoje barki. Ma przypominać metropolitom, że wzorem Chrystusa są pasterzami, że mają zawsze szukać zbłąkanych owieczek i pomóc im wrócić do owczarni.

A teraz o ciekawej i dziwnej tradycji powstawania paliuszy. Jak już wspomniałem tkane są z wełny owieczek hodowanych w opactwie Tre Fontane. 21 stycznia, we wspomnienie św Agnieszki, dwa baranki są przynoszone do bazyliki watykańskiej. Te baranki są specjalnie ozdobione: jeden czerwonymi różami i napisem "SAM" (Święta Agnieszka Męczennica), drugi białymi różami i skrótem SAV (Święta Agnieszka Dziewica). W Sali Klementyńskiej są błogosławione przez papieża. Potem są przekazane siostrom benedyktynkom z klasztoru św. Cecylii na Trastevere w Rzymie, gdzie są hodowane i strzyżone. Z wełny tka się paliusze, które 28 czerwca, w I Nieszpory uroczystości Apostołów Piotra i Pawła, zostają złożone w specjalnym kufrze na całą noc. Następnego dnia podczas mszy świętej są wręczane przez papieża metropolitom.

To teraz pora na racjonał. Jest to dziwna szata liturgiczna, ponieważ symbolikę i funkcję przejęła od paliusza, ale jest używana w tylko 4 diecezjach (Eichstätt, Kraków, Paderborn i Nancy-Toul) na całym świecie. Wyrosło to ze zwyczajów lokalnych. Tutaj mamy ten problem, że każdy z tych 4 racjonałów jest nieco inny. Najłatwiej znaleźć zdjęcia i informacje o racjonale biskupów krakowskich, czyli o tym uszytym przez Jadwigę Adegaweńską. Niestety o pozostałych wiem sporo mniej i niestety liturgiści racjonałom nie poświęcają jakiejś zbytniej uwagi, skoro to w gruncie rzeczy taki paliusz, tylko, że nie.

Wspomnijmy jeszcze o omoforionie, czyli wschodnim odpowiedniku paliusza. Tak samo jest to biała wstęga z owczej wełny, tylko że nieporównywalnie większa. Taką samą ma symbolikę, lecz używany jest przez wszystkich biskupów, a co by był bardziej chaotycznie Kościół Grekokatolicki używa również zwykłych paliuszy, ale tylko w przypadku metropolitów. Czyli u nich mamy dwie różne szaty, z dwóch różnych tradycji, używane obok siebie, ale inaczej. No bo czemu nie ¯\(ツ)_/¯

Na zdjęciu: wizerunek ikonograficzny św Wojciecha; białą wstęga z krzyżami to właśnie omoforion

#gruparatowaniapoziomu #ciekawostki #historia #katolicyzm #prawoslawie #religia #liturgia