[Vivec]

354 - 1 = 353

Tytuł: When Life Nearly Died: The Greatest Mass Extinction of All Time
Autor: Michael J. Benton
Gatunek: Popularnonaukowa
★★★★★★★☆☆☆

Uderzenia komet i meteorów, "Ziemia śnieżka", rozbłyski gamma z kosmosu - dziś naukowcy poważnie dyskutują o takich przyczynach wymierania gatunków organizmów, jednak jeszcze niedawno hipotezy te były wyśmiewane. Uważano, że wszystkie przeszłe zdarzenia geologiczne powinny być wyjaśnione tylko przez procesy, które teraz obserwujemy wokół nas. Choć książka ta traktuje o największym masowym wymieraniu(mającym miejsce pod koniec permu, gdy zginęło ok. 90% gatunków), to jednak autor wpierw wyjaśnia czytelnikowi historię odkryć naukowych, które doprowadziły do tego, że środowisko naukowe w ogóle zaakceptowało fakt samych wielkich wymierań. Zaczyna od wiktoriańskich naukowców, którzy zidentyfikowali pierwsze gadzie skamieniałości i warstwy skalne, a kończy na latach 80. XX wieku, gdy w końcu zaakceptowano tą ideę.
Zanim jednak przechodzi do tytułowego zdarzenia, przedstawia bardziej gruntownie zbadane wyginięcie dinozaurów mające miejsce pod koniec okresu kredy oraz dowody, które skłoniły naukowców do zaakceptowania faktu, że Ziemia w przeszłości uderzona została przez duże obiekty pozaziemskie. Badanie kraterów meteorytowych i potwierdzanie uderzenia komety sprzed 65 milionów, początkowo odrzucone przez większość geologów i paleontologów, skłoniło w końcu naukowców do zaakceptowania faktu, że gwałtowne przemiany geologiczne miały w przeszłości dramatyczny wpływ na biosferę. To, czy takie uderzanie komety rzeczywiście spowodowało wyginięcie dinozaurów, czy tylko przyczyniło się do niego, nie zostało jeszcze ustalone.
Przechodząc w końcu do wymierania permskiego, Benton pokazuje, jak wiele kluczowych danych zostało zebranych dopiero w ostatnich latach. Np. dopiero w 2000 r. naukowcy wybrali konkretny przykład warstw skalnych w południowych Chinach, który służy jako uznawany międzynarodowo punkt graniczny między okresami permu i triasu. Mapowanie tej granicy oraz warstw powyżej i poniżej jest ciągłym procesem współpracy naukowej odbywającym się w odległych częściach globu takich jak Chiny, Rosja, Włochy, Pakistan, Grenlandia, Ameryka Północna czy Afryka Południowa. Te skały i ich skamieliny dostarczają informacji o kolejności i rodzajach zdarzeń, zmianach klimatu oraz szczegółowego zapisu znikania i pojawiania się form życia. Dopiero w 1995 r. metody naukowe pozwoliły datować skały na tyle dokładnie, aby określić ich wiek, a tym samym względną nagłość wyginięcia organizmów. Jak zauważa autor, słabością paleontologii „jest mała skala czasowa, w której marginesy błędu w szacunkach wieku mogą przekraczać te przedziały czasowe. Więc nie można powiedzieć, czy kryzys końca permu trwał jeden dzień, czy kilka tysięcy lat”.
Dopiero wyposażając czytelnika w ten kontekst, Benton opisuje różnorodne permskie ekosystemy lądowe i morskie, a także ponury stan życia na całym świecie po masowym wymieraniu, którego przyczyna nie jest jeszcze potwierdzona. Wg autora jednak najprawdopodobniej wyglądało to mniej więcej tak: Kontynenty poprzez dryf tektoniczny płyty, połączyły się w jeden mega-kontynent - Pangeę. Rosnące ciśnienie w skorupie ziemskiej i płaszczu Ziemi ostatecznie spowodowało ogromne wylanie się magmy na teren dzisiejszej Syberii. Procesy wulkaniczne były tak intensywne, że nie ograniczały się do pojedynczych wulkanów, ale otworzyły się duże szczeliny i wylały stopioną skałę oraz ogromne ilości gazów cieplarnianych, które ogrzały ziemię. W oceanie doszło do zmniejszenia krążenie tlenu i składników mineralnych. Powstały wielkie beztlenowe obszary będące martwymi strefami, pozbawionymi życia i obciążonymi trującym siarkowodorem, który po jakimś czasie uwolnił się do atmosfery, zatruwając życie wzdłuż wybrzeży, czasami nawet do setek kilometrów w głąb lądu. Jak można sobie wyobrazić było to zabójcze dla życia.
Książka kończy się rozważeniem tego, jakie wnioski powinniśmy z takich zdarzeń wyciągnąć, żyjąc podczas czegoś, co czasami określa się mianem szóstego masowego wymierania. Tym razem spowodowanym ludzkimi działaniami.

#bookmeter