[Prekambr]

tl;dr: jak rosły dinozaury

Witam paleontologiczne świry. Ostrzegam, że będzie ściana tekstu. Na początek warto przypomnieć takie pojęcie, jak ontogeza, czyli zmiany, jakie zachodzą w organizmie w trakcie rozwoju/rośnięcia/starzenia. Istotne jest to, że dzieci nie są miniaturkami dorosłych, a starcy są pomarszczeni i skurczeni. U ludzi, subiektywnie, zmiany te są niewielkie(bo daje o sobie znać pedomorfizm), u szympansów zmiany w budowie głowy są poważniejszej, a przeobrażenie u motyli to niemalże cud. W tym wpisie skupie się na dinozaurzych czaszkach. Z prostego powodu: skamieniałości nie powstają zbyt łatwo, a czaszka to solidny kawał kości, co ułatwia sprawę fosylizacji.

Jeszcze tylko dwie informacje. Po pierwsze: podaje przykłady dinozaurów z Ameryki Północnej z końca kredy, ponieważ są najdokładniej przebadane (i tym samym jest o nich najwięcej informacji) pod kątem tego, czego dotyczy ten wpis. No i chyba każdy zna tyranozaura czy triceratopsa. Po drugie: teoria przedstawiona poniżej nie jest jakimś dogmatem. Jednak nigdy nie została odrzucona z powodu nonsensu, a z biegiem lat zyskuje zwolenników (no bo i w wielu przypadkach przybywa dowodów). W każdym razie pamiętajcie mirki i mirabelki, że dyskusje w tej kwestii trwają.

Jack Horner, znany i zasłużony paleontolog, kilka lat temu zaczął badać i popularyzować kwestie rozwoju i rośnięcia dinozaurów. Oraz to, jak te czynniki miały wpływ na ich wygląd. Dinozaury są przecież znane ze swoich kolców, rogów i rozmaitych kryz, a te zmieniały swoje kształty, rozmiary i położenie (a nawet pojawiały się nowe, bądź znikały już obecne). Ku sprawiedliwości zaznaczę jeszcze, że Horner (wraz z zespołem oczywiście) nie był pierwszy, który zajął się tym tematem, jednak obecnie jest to postać najbardziej kojarzona z likwidacją gatunków dinozaurów.

Teraz przechodzę do sedna. Dr Horner twierdzi, że wiele gatunków dinozaurów to w rzeczywistości młode osobniki innych gatunków. Słusznie założył, że mniejsza wersja jakiegoś zwierzęcia, gdy występuje w tym samym czasie i na tym samym terenie jest prawdopodobnie jego młodym osobnikiem. Zwłaszcza gdy nie znamy pozostałości po młodych tego dużego. Horner stwierdził ponadto, że różne kryzy czy rogi zmieniały swoje kształty w trakcie wzrostu zwierzęcia (i możliwe, że miejscami mamy do czynienia z silnym dymorfizmem płciowym). Najsilniejszym argumentem Hornera jest sprawdzanie wieku zwierzęcia (w skrócie: tnie się skamieniałe kości dinozaurów, i na podstawie ich budowy można stwierdzić, czy w momencie śmierci zwierzę było pisklakiem, młodocianym czy w pełni dorosłym osobnikiem). Najważniejszym kontrargumentem jest to, że pocięto tylko kilka osobników (i nie brania pod uwagę, czy może niemożliwości brania pod uwagę przy tak skromnej próbie, zmienności osobniczej). Co w sumie nie dziwi, bo skamieniałości jest mało i raczej nie często się je niszczy. ( ͡º ͜ʖ͡º)

Pierwszy przykład to Tyrannosaurus rex vs Nanotyrannus lancensis. Nanotyran to właściwie mniejszy tyranozaur (foto z serialu Jurassic Fight Club). Każdy odkryty szkielet nanotyrana należał do młodego osobnika. Ponadto, T. rex powoli rósł za młodu oraz gdy osiągnął dorosłość, jednak w wieku młodocianym bardzo szybko przybierał na masie. Opisali to w Nature Erickson, Makovicky, Currie, Brochu w artykule Gigantism and Comparative Life-History Parameters of Tyrannosaurid Dinosaurs.. Może to sugerować, że tyranozaur mógł mieć dużą konkurencję, gdy był w "średnich" rozmiarach (niemal na pewno osiągał dojrzałość płciową w trakcie tego wzrostu). Inne różnice (np. smuklejsza czaszka i proporcjonalnie dłuższe nogi u nanotyrana) to cechy występujące także u młodych osobników, więc te dowody są średnie. Jest także długa historia przerzucania się na argumenty odnosząca się do kształtu, ilości oraz rozmieszczenia zębów, ale pominę to, bo wpis mi się rozrasta, a konkluzji tutaj brak (i pewnie srogo wynudzę mirko). Najważniejszym argumentem za odrębność N. lancensis i T. rex są spore różnice w budowie mózgoczaszki. Kończąc już: obecnie większość specjalistów uważa, że nanotyran to osobny rodzaj. Jednak obie strony tego "sporu" zazwyczaj kończy wnioski ze swoich badań zdaniem w stylu "ale wymaga dalszych badań".

Triceratops i torozaur (zdjęcie Nicholasa Longricha z www.smithsonianmag.com). To chyba najciekawszy przykład w tej kwestii. Oba rodzaje żyły w tym samym czasie i miejscu, jadły te same rośliny, a ich szkielety są praktycznie nierozróżnialne (nie licząc czaszki oczywiście). W oczy rzuca się kryza - triceratops miał krótką i zwartą, torozaur długą i zawierającą "okna". Ponadto jest jeszcze kilka detali, gdzie warto wyróżnić to, że Torosaurus latus miał nieco dłuższy pysk. Ponadto wszystkie szczątki T. latus należą do dorosłych osobników, za to triceratopsów (których to skamieniałości są znacznie częstsze) mamy cały przekrój. Pewne są dwa gatunki triceratopsa: T. horridus(starszy) oraz T. prorsus(młodszy), i ten drugi jest ciut bardziej podobny do Torosaurus latus, czyli tendencje ewolucyjne triceratopsa skręcają w stronę torozaura. Ponadto (zazwyczaj) im starszy był osobnik triceratopsa w momencie śmierci, tym cieńszą miał kryzę. Horner twierdzi, że z wiekiem kryza się wydłużała i zaczęły się w niej tworzyć okna. Dodam jeszcze, że rogi i kryza triceratopsa zmieniały kształt w trakcie wzrostu zwierzęcia - autor: Laleaps nipponensis z www.pixiv.net - wbrew rysunkowi nie wszystkie przedstawione czaszki bezsprzecznie należą do T. horridus. Jeśli Jack Horner ma racją, to triceratopsy miały bardzo nietypowy wzrost - gdy dinozaury te przestały rosnąć, to ich czaszki dopiero się rozkręcały. Podsumowując: dzisiaj odpowiedź jest zawieszona w próżni.

Pachycefalozaury. Stygimoloch spinifer i Dracorex hogwartsia mogą okazać się młodymi osobnikami Pachycephalosaurus wyomingensis. Zwierzęta te różniły się rozmiarami oraz ozdobami na czaszkach: pachycefalozaur na górze, stygimoloch na dole, a drakoreks po prawej (zdjęcie Tima Evansona). Skrótowo: wraz z wiekiem dinozaurów kolce z tyłu głowy miały maleć i się spłaszczać, a czaszka miałaby się pogrubiać i uwypuklać. Od razu zaznaczę, że wyobrażenie (często podawane w źródłach popularnonaukowych) pokazujące te dinozaury szarżujące na siebie i zderzające się głowami jest błędne. Rysunek hipotetycznej ontogenezy P. wyomingensis (z badań Hornera i Goodwina) - dwa górne poziomy to pachycefalozaur, niżej stygimoloch, a na dole drakoreks. Nawet tu widać, że czaszki nie pasują dokładnie pod względem wielkości do postawionej teorii, jednak można to wyjaśnić zmiennością osobniczą, geograficzną lub dymorfizmem płciowym (albo właśnie odmiennością gatunkową/rodzajową). Tu także zgodności nie ma. Co prawda większość paleontologów postuluje odrębność gatunków, jednak z zastrzeżeniem, że zobaczymy, co przyniesie przyszłość.

Mam wrażenie, że ten wpis jest nieco bardziej hermetyczny niż poprzednie w temacie. Od czasu do czasu będę umieszczał takie bardziej paleonerdowe notki, jednak większość pozostanie strawniejsza dla typowego mirka/mirabelki. Oczywiście tradycyjnie już uprzedzam, że wpisy będą pojawiać się bez jakiejkolwiek regularności.

Poprzednie wpisy:
Megafauna plejstocenu:
- Ameryka Północna
- Ameryka Piłudniowa
- Australia
- Europa/Azja
Eksplozja kambryjska
Rekonstrukcja iguanodona

Tyranozaur na dole jest dziełem Michaela Skrepnicka.

#paleoart #paleontologiaboners #paleontologia #ewolucja #biologia #ciekawostki #nauka #gruparatowaniapoziomu

[Prekambr]

Dodatkowa daję TED Jacka Hornera (jakby co to jest przetłumaczony na polski), ale miejcie pod uwagą, że to krótka prezentacja, gdzie autor nie odnosi się do kontrargumentów oraz samo wystąpienie ma już kilka lat.
klik

[Prekambr]

spamlista:
@jalokimm: @justkilling: @kicayy: @uwuX: @Gavran: @kuchwi: @Slazgu: @jppwt: @robertoskit: @Brzytwa_Ockhama: @RokitaJan:

[robertoskit]

@Prekambr: Wrzucaj dalej, fajnie się czyta ( ͡° ͜ʖ ͡°)

[lejen]

@Prekambr: super wpis, wołaj do następnego plis

[Tantalus]

@Prekambr Takie posty mogę czytać ( ͡º ͜ʖ͡º)

[wypok_user]

@Prekambr: dodaj do spamlisty, plusik poleciał

[Tiszka]

A mnie nie oznaczyłeś, musiałam przedzierać się przez spam na liście tagów :<

A propos ontogenezy - parokrotnie trafiłam już na teorię, wedle której pierwsze ptaki to dinozaury, które w czasie ontogenezy embrionalnej zatrzymały się w pewnym momencie w rozwoju. Sprowadza się to często do tego, że w jaju zatrzymał się (a nawet cofnął) rozwój czaszki zwierzęcia > czaszki praptaków = czaszki piskląt dinozaurów (｡◕‿‿◕｡)

[Trajforce]

@Prekambr: a Horner przypadkiem to nie ten co hejtuje t-rexa?

[Prekambr]

@Trajforce: Już dość dawno temu wycofał się z hipotezy padlinożernego tyranozaura. Discovery rozdmuchało temat, bo kontrowersje czy coś.

@Tiszka: Będę wołać.

Ptaki są pedomorfami dinozaurów (i niektóre nieptasie dinozaury są pedomorfami innych dinozaurów), a nawet archozaurów. Nie tyle chodzi o cofnięcie rozwoju czaszki, a bardziej o to, że dorosłe osobniki mają liczne cechy osobników młodych. W tym przypadku najbardziej rzuca się w oczy wielkość oczodołów oraz proporcja mózgoczaszki do trzewioczaszki.

[Trajforce]

@Tiszka: