[Joz]

#dziesiatamuza

Dziś na całym świecie następuje kulminacja całego roku Szekspirowego. Właśnie dziś obchodzimy 400. rocznicę śmierci Williama Shakespeare'a.

Można by o nim pisać bez końca, ale nie mam zamiaru dzisiaj się skupiać na historycznych ciekawostkach. Osobiście uwielbiam ponad miarę jego sztuki i kocham odkrywać je na nowo za każdym razem, ale jestem w stanie zrozumieć stronę ludzi którzy za bardzo za nim przepadają - do czytania jest średni, język jest archaiczny i często niezrozumiały, tłumaczenia tracą magię i iskrę pentametru jambicznego a wątki się plączą i przekręcają. Jestem większym zwolennikiem oglądania jego dzieł, niż czytania. Jednakże nie każdy ma możliwość pójścia do teatru na Szekspira, a zwłaszcza na te najwspanialsze adaptacje. Tu z pomocą przychodzi #kino.

Wpływ Szekspira na współczesną kulturę jest praktycznie nie do zmierzenia. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak wiele zapożyczeń od starego Williama jest we współczesnych produkcjach - i to nie takich szukanych na siłę, ale takich które historię i bohaterów przenoszą w inne realia, zachowując ustalone relacje i wydarzenia. Postanowiłem stworzyć (subiektywną) listę najciekawszych, najlepiej zrobionych lub najważniejszych z historycznego punktu widzenia dramatów Szekspira przeniesionych na wielki ekran. Pogrubione tytuły oznaczają bezpośrednie adaptacje trzymające się oryginalnego tekstu z zachowanymi realiami epoki.

HAMLET
Hamlet (1948), reż. Laurence Olivier
悪い奴ほどよく眠る (Zły śpi spokojnie) (1960), reż. Akira Kurosawa (uwspółcześniona wersja)
Hamlet (1990), reż. Franco Zeffirelli
Król Lew (1994), reż. Roger Allers i Rob Alkins (animacja w afrykańskiej sawannie)
Hamlet (1996), reż. Kenneth Branagh (jedyna adaptaja filmowa Hamleta, zawierająca pełny, nieskrócony tekst najdłuższej sztuki Mistrza, film trwa ponad 4 godziny.)
Sons of Anarchy (2008-2014), serial stacji FX

MAKBET
Macbeth (1948), reż. Orson Welles
Macbeth (1971), reż. Roman Polański
蜘蛛巣城 (Tron we krwi) (1958), reż. Akira Kurosawa
Macbeth (2015), reż. Jason Kurzel

ROMEO I JULIA
Romeo and Juliet (1938), reż. George Cukor
West Side Story (1961), reż. Robert Wise i Jerome Robbins (musical)
Romeo and Juliet (1968), reż. Franco Zeffirelli
Romeo + Juliet (1996), reż. Baz Luhrmann (słynna uwspółcześniona wersja z młodym Leosiem)
Warm Bodies (2013), reż. Jonathan Levine (teen horror)

OTELLO
A Double Life (1947), reż. George Cukor (film noir)
Othello (1952), reż. Orson Welles
All Night Long (1962), reż. Basil Dearden (scena jazzowa Londynu w latach 60)
Othello (1965), reż. Stuart Burge (Laurence Olivier w roli Othella)
Otello (1986), reż. Franco Zeffirelli (adaptacja opery Giuseppe Verdiego)
*Othello (1995), reż. Oliver Parker (Kenneth Branagh w roli Iago)

KRÓL LEAR
King Lear (1983), reż. Michael Elliot (Laurence Olivier w roli Leara)
乱 (Ran) (1985), reż. Akira Kurosawa
King Lear (1987), reż. Jean Luc-Godard (sci-fi w postapokaliptycznym Czarnobylu)
A Thousand Acres (1997), reż. Jocelyn Moorhouse (uwspółcześniona wersja opowiedziana z perspektywy Goneryli)

JULIUSZ CEZAR oraz ANTONIUSZ I KLEOPATRA
Julius Caesar (1953), reż. Joseph L. Mankiewicz
Julius Caesar (1970), reż. Stuart Borge
Antony and Cleopatra (1972), reż. Charlton Heston
Rzym (2005 - 2007), serial produkcji HBO

DRUGA TETRALOGIA - RYSZARD II, HENRYK IV (w obu częściach) i HENRYK V oraz WESOŁE KUMOSZKI Z WINDSORU
Henry V (1944), reż. Laurence Olivier
An Age of Kings (1960), miniserial produkcji BBC (odcinki 1-8)
Chimes at Midnight (1965), reż. Orson Welles (uznawana za magnum opus reżysera mieszanka wszystkich 5 sztuk)
Henry V (1989), reż. Kenneth Branagh
My Own Private Idaho (1991), reż. Gus Van Sant (uwspółcześniona wersja Henryka IV 1/2 i Henryka V)
The Hollow Crown (2012), miniserial produkcji BBC (pierwszy sezon)

PIERWSZA TETRALOGIA - HENRYK VI (w trzech częściach) i RYSZARD III

Richard III (1955), reż. Laurence Olivier
An Age of Kings (1960), miniserail produkcji BBC (odcinki 9-15)
Richard III (1995), reż. Richard Loncraine (III Rzesza przed IIWŚ)
The Hollow Crown: War of the Roses (2016), miniserial produkcji BBC (drugi sezon)

BURZA
Yellow Sky (1948), reż. William A. Wellman (western)
Forbidden Planet (1956), reż. Fred M. Wilcox (sci-fi)
Tempest (1982), reż. Paul Mazursky (uwspółcześniona komedia)
The Tempest (2010), reż. Julie Taymor (gender-switch na postaci Prospero)

SEN NOCY LETNIEJ
A Midsummer Night's Dream (1935), reż. Max Reinhardt i William Dieterle
A Midsummer Night's Dream (1968), reż. Peter Hall
A Midsummer Night's Dream (1999), reż. Michael Hoffman

WIELE HAŁASU O NIC
Much Ado About Nothing (1993), reż. Kenneth Branagh
Much Ado About Nothing (2012), reż. Joss Whedon (nakręcona w jego w własnym domu z przyjaciółmi uwspółcześniona wersja)

JAK WAM SIĘ PODOBA
As You Like It (1936), reż. Paul Czinner
As You Like It (1978), reż. Basil Coleman
As You Like It (2006), reż. Kenneth Branagh (dziewiętnastowieczna brytyjska kolonia w Japonii)

POSKROMIENIE ZŁOŚNICY
Kiss Me Kate (1952), reż. George Sidney (musical)
The Taming of the Shrew (1967), reż. Franco Zeffirelli
10 Things I Hate about You (1999), reż. Gil Junger (młodzieżowa komedia romantyczna z Heathem Ledgerem)

KOMEDIA OMYŁEK
The Boys From Syracuse (1940), reż. A. Edward Sutherland (musical)
The Comedy of Errors (1978), reż. Philip Casson

KUPIEC WENECKI
The Merchant of Venice (1972), reż. John Sichel (Laurence Olivier w roli Shylocka)
The Merchant of Venice (2004), reż. Michael Radford

Pozostałe:
TYMON ATEŃCZYK: Timon of Athens (1981), reż. Jonathan Miller
WIECZÓR TRZECH KRÓLI: Twelfth Night (1996), reż. Trevor Nunn (dziewiętnasty wiek)
TITUS ANDRONIKUS: Titus (1999), reż. Julie Taymor
KORIOLAN: Coriolanus (2012), reż. Ralph Fiennes (uwspółcześniona wersja z zachowanymi oryginalnymi dialogami)
CYMBELIN: Cymbeline (2014), reż. Michael Almereyda

Powiązane:

- To Be or Not To Be (1942), reż. Ernst Lubitsch i jego remake To Be or Not To Be (1983), reż. Mel Brooks - komedia dziejąca się w okupowanej Polsce o artystach wystawiających Szekspira
- Becket (1964) reż. Peter Glenville i The Lion in Winter (1968) reż. Anthony Harvey - naginam jak jasna cholera tę powiązywalność, ale nie umiałbym nie wspomnieć o genialnej roli roli Petera O'Toole'a w obu tych filmach jako Henryk II, oba te filmy są adaptacjami sztuk teatralnych nazywanymi najwierniejszymi spadkobiercami stylu Szekspira w przedstawianiu historycznych wydarzeń
- Theatre of Blood (1973), reż. Douglas Hicox - horror o szekspirowskim aktorze zabijającym niepochlebnych krytyków w stylu tragedii Szekspira.
- Rosencrantz i Guildenstern nie żyją (1990), reż. Tom Stoppard - egzystencjonalna tragikomedia będąca spinoffem Hamleta, skupiająca się na dwóch pobocznych postaciach uświadamiających sobie ich małą rolę w świecie przedstawionym
- Looking for Richard (1996), reż. Al Pacino - dokument o tym jak powstaje współcześnie taka sztuka szekspirowska i o znaczneiu Ryszarda III dla dzisiejszej widownii
- Shakespeare in Love (1998), reż. John Madden - uromantyczniona historia powstawania Romeo i Julii, powszechnie uznawany za jeden z najgorszych filmów który zdobył Oscara w najważniejszej kategorii.

Można zauważyć że wiele nazwisk twórców się powtarza. Jak najbardziej zachęcam do oglądania w ten właśnie sposób, aby zobaczyć jak zgodne są konkretne wizje na klasyczne sztuki. Najważniejsze serie filmowe to przede wszystkim te w reżyserii:
- legendy teatru brytyjskiego Laurence'a Oliviera: Henry V (1944), Hamlet (1948), Richard III (1955)
- japońskiego klasyka Akiry Kurosawy: 蜘蛛巣城 (Tron we krwi) (1958), 悪い奴ほどよく眠る (Zły śpi spokojnie) (1960) i 乱 (Ran) (1985)
- amerykańskiego geniusza Orsona Wellesa: Macbeth (1948), Othello (1952) i Falstaff aka Chimes at Midnight (1965)
- włoskiego romantyka Franco Zeffirelliego: The Taming of the Shrew (1967), Romeo and Juliet (1968), Otello (1986) i Hamlet (1990)

To w zasadzie tyle. Starałem się nie wspominać o jeszcze jednej, wyjątkowej kategorii jaką są teatry telewizji BBC, które dla nas, widzów polskich, są chyba najbliższą formą obcowania z tym oryginalnym brytyjskim teatrem. Istnieje zbyt wiele wersji i interpretacji żeby je tu wymienić, osobiście w poszukiwaniach sugerowałbym się nazwiskami grającymi w tych sztukach, wtedy mamy pewną jakość aktorskich interpretacji.
Aktorzy szekspirowscy których mogę z czystym sercem polecić: Laurence Olivier, Ian McKellan, Derek Jacobi, Brian Blessed, Richard Burton, Patrick Stewart, Brian Cox, Peter O'Toole, Ian Holm, Timothy Dalton, Anthony Hopkins, Ian McDiarmid, Mark Rylance, David Morrissey, Timothy Spall, Michael Gambon, Kenneth Branagh, David Tennant, Stephen Dillane, Malcolm Tierney, Ben Whishaw, Rory Kinnear, James McAvoy, Chiwetel Ejiofor, Tom Hiddleston, David Oyelowo, Benedict Cumberbatch
Oraz aktorki związane z teatrem szekspirowskim: Judi Dench, Vanessa Redgrave, Vivien Leigh, Emma Thompson, Maggie Smith, Clare Higgins, Diana Rigg, Helen Mirren, Kristin Scott Thomas, Michelle Fairley, Alex Kingston, Imogen Stubbs, Tilda Swinton, Ruth Wilson

#teatr #szekspir #shakespeare #film #filmnawieczor #kultura #filmy

[NieBojeSieMinusow]

@Joz: To musi wejść w gorące. Świetna, szczegółowa robota. Taką listę, złożoną z bardziej pośrednio nawiązujących tytułów, można byłoby układać bez końca. Bo jak zostało wyżej napisane:

Wpływ Szekspira na współczesną kulturę jest praktycznie nie do zmierzenia. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak wiele zapożyczeń od starego Williama jest we współczesnych produkcjach.

PS Brakuje taga #seriale, fani telewizji tez znajdą coś dla siebie z tej listy.

[OSH1980]

@NieBojeSieMinusow:

To musi wejść w gorące

NIe licz na to.( ͡° ͜ʖ ͡°)

[nie_pamietam]

@Joz: Czy podobał Ci się "Macbeth" zeszłoroczny w reżyserii Jasona Kurzela?

[XsomX]

@Joz: Zostały mi cztery jego dzieła i będę miał zrobione wszystkie. Uwielbiam.

[Joz]

@nie_pamietam: Bardzo. Fassbender i Szekspir to tak dobre połączenie jak jabłka z cynamonem, nawet pomimo jego braku przygotowania szekspirowskiego. Sam film oglądał się dobrze i był dobrą adaptacją, odróżniającą się od poprzednich wersji (zwłaszcza Wellesa i Polańskiego), skupiającą się na odmiennych aspektach. I wizualnie bardzo mi podpasował, choć słyszałem głosy poruszenia mówiące o dominacji formy przesłaniającej treść, to jednak mi podobały się wszystkie sceny batalistyczne, tak nietypowe dla stricte teatralnych produkcji.

[nie_pamietam]

@Joz: zapomniałem wczoraj odpisać ( ͡° ͜ʖ ͡°) mi się najbardziej podobała scena walki z początku filmu, a także ostatnia (ta ostatnia scena chyba najmocniejsza, nie chcę nic pisać, aby nikomu nie zaspoilerować - przeto film zakończył się inaczej niż szekspirowski oryginał) - tak czy owak zgadzam się niemal ze wszystkim co napisałeś, a także bardzo dziękuję za quality post z wczoraj!

[D.....o]

@Joz: No i z tego powodu w Teatrze Narodowym nie ma nic z Szekspira... w ogóle sztuka w Polsce słabo stoi teatralna. Antycznej też nijak się doszukać, a bym się wybrał.